Ոչ մի զիջում, Ոչ մի նահանջ
Պահանջում ենք ճանաչում, պահանջում ենք հատուցում
Ռուբէն Երիտասարդական Միութեանս անդամները դատապարտում ենք:
ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ՆԱԽՕՐԵԱԿԻՆ
վերջին դարերու կեանքին մէջ կոտորածներն ու սարսափները անպակաս եղած են,
բայց ինչ որ 1915 ին յղացուեցաւ եւ գործադրուեցաւ Թուրքիոյ
կողմէ, աննախընթաց էր հայ ժողովուրդի պատմութեան մէջ: Հին ու հարուստ
մշակոյթի տէր ժողովուրդ մը ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ենթարկուեցաւ իր հայրենիքին մէջ: Ան կորսցուց իր թիւին մէկ երրորդը, իսկ հողերուն` հինգ վեցերորդը:
Հայութիւնը տեղահան եղաւ պատմական իր հայրենիքէն եւ գազանութեամբ
կոտորուեցաւ Միջագետքի անապատներուն մէջ: Միջազգային հանրային կարծիքը
սոսկաց կատարուած բարբարոսութիւններուն համար, բայց իր մեծ պետութիւններով
եւ միջազգային ատեաններով անզօր եղաւ դադրեցնելու կատարուող
Ցեղասպանութիւնը, պատժելու ոճրագործները եւ հատուցում կատարելու անիրաւուած
ժողովուրդի մը զավակներուն:
Յանկարծ կ΄այլափոխուէր երկիրը: Ծայր
կուտար զգացական գինովութիւնմը, մամուլէն ինչեւ պաշտօնական հաստատութիւններ
եւ փողոց: «Ազատութիւն, եղբայրութիւն, Հաւասարութիւն» նշանախօսքերը կը
լսուէին ամէն կողմէ. կը կազմակերպուէին խանդավառ միթինկներ , տեղի
կ΄ունենային հանդիսութիւններ, եւայլն:
էին: Լաւատես չէին, սակայն, Դաշնակցութեան մարտական շարքերը: Անոնք
անարիւն այս յեղափոխութեան հաւատք չէին ընծայեր. կարելի չէր
թուրքին վստահիլ, կը տրամաբանէին անոնք ժողովուրդային առողջ բնազդով.
կարելի չէր ակնկալել, որ դարերով արմատացած իրականությունները յանկարծ
մոգական սահմանադրութեամբ մը «բարեփոխուէին»:
Յամենայնդէպս, Դաշնակցութեան առջեւ տրամաբանական մէկ վարքագիծ կար:
Սահմանադրութեան զօրավիգ կանգնիլ ամէն գնով, աշխատիլ որ նոր կարգերը
զօրանան ու արմատանան, որովհետեւ միայն այդ ձեւով կարելի էր
խօսիլ ժողովուրդի ազատ բարգաւաճումին ու ապահովութեան մասին:
կը մասնակցի խորհրդարանական ընրութիւններուն եւ 14 հայեր մաս կը կազմեմ 288
երեսփոխան հաշուող օսմանեան խորհրդարանին: Երեսփոխաններու շարքին
կ΄ըլլան Վահան Փափազեան, Համբարձում Պոյաճեան, Արմէն Գարօ, Գրիգոր Զոհրապ,
Վարդգէս, Գեղամ Տէր Կարապետեան, Արշակ Վռամեան, եւայլն:
կը յարձակի հայերու վրայ եւ քանի մը օր կոտորած տեղի կ΄ունենայ:
Խորհրդարանին մէջ Հայերու բարձրացուցած աղմուկին
վրայ կառավարութիւնը երեք հոգիէ բաղկացած քննիչ յանձնախումբ
մը կ΄ուղարկէ Ատանա: Յանձնախումբին անդամ էին յոյն, թուրք եւ
hայ երեսփոխաններ: Հայ երեսփոխանը` Յակոբ Պապիկեան, որ իթթիհատական էր,
իր տեղեկագիրը կը պատրաստէր, սակայն վերջինը խորհրդարան չէր հասներ,
որովհետեւ Պապիկեան «յանկարծամահ» կ΄ըլլար: Սակայն, քանի մը տարի
ետք հայերէնով հրատարակուած իր տեղեկագիրէն ի յայտ կու գայ, որ Իթթիհատը
Ատանայի ջարդերու կազմակերպումին մէջ կարեւոր դեր խաղացած էր:
Հայկական շրջանակներու մէջ խոր էր յուսախաբութիւնն ու զայրոյթը: Կարելի
չէր ակնակալել, որ սահմանադրական շարժումի օրերուն ալ Համիտեան սարսափները
կրկնուէին:
1912ի Ապրիլին տեղի ունեցած երեսփոխանական ընտրութիւնները վերջին հարուած
մը տուին Իթթիհատի կապուած հայության յոյսերուն: Խոստացուած էր որ հայերը
պիտի ունենային 16-18 երեսփոխան, սակայն Իթթիհատ ամէն միջոցի դիմեց,
որպէսզի միայն 10 երեսփոխաններ ընտրուէին հայերէն…:
Ընտրություններու տարին ծայր տուաւ թուրք-պալքանեան պատերազմը,
որ վերջացաւ թուրքերու կատարեալ պարտութեամբ: Սիպուած` թուրքերը հաշտութիւն
խնդրեցին: Այդ ժողովին ներկայ գտնուեցան եւրոպական վեց մեծ
պետութիւններու ներկայացուցիչները, իսկ էջմիածնի Կաթողիկոս Գեորգ Ե.
Հայկական հարցը ժողովին ներկայացուց` ղրկելով պատուիրակութիւն մը, Պողոս
Նուպար Փաշայի նախագահութեամբ:
8 Փետրուար 1914ին, կարելի եղաւ կնքել ռուս-թուրք համաձայնութիւնը,
որով արեւելեան նախկին եօթը նահանգները, Էրզրում եւ Վան կեդրոններով,
կը բաժնուէին երկու ընդարձակ շրջաններու: Այս մարզերէն իւրաքանչիւրը
օժտուած պիտի ըլլար եւրոպացի ընդհանուր քննիչով մը, որ պիտի հսկէր
պաշտօնէութեան, վարչական գործերու եւ արդարութեան գործադրութեան: Պիտի
ստեղծուէին տեղական խորհրդարաններ, պիտի կազմակերպուէին ոստիկանութիւնը
եւ ապահովութեան ուժերը, որոնց մէջ հայերը իսլամներուն հաւասար կամ
իրենց ընդհանուր թիւին համեմատութեամբ տեղ պիտի ունենային: Նշանակուած
երկու ընդհանուր քննիչները եղան հոլանտացի Հոֆը եւ նորվեկիացի
Վեստենենկը, որոնցմէ առաջինը միայն հասած էր իր պաշտօնատեղին` Վան,
երբ ծագեցաւ Ա. Աշխարհամարտը: Թրքական կառավարութիւնը, որ արդէն
ակամայ ենթարկուաց էր եղած կարգադրութեան, առիթէն օգտուելով, պաշտօնէ
արձակեց ու ճամբեց երկու քննիչները:
Հիմա ով է հիշում հայերի ցեղասպանությունը
Ադոլֆ Հիտլեր
Թուրքերի ձեռքով կոտորվել են
1822 - Խիոս կղզում - 50000 հույն
1823 - Միսոլունգում - 8750 հայ
1826 – Կոստանդնապոլսում - 25000 ենիչեր
1850 – Մոսուլում - 10000 ասորի
1860 - Լիբանանում - 12000 մարոնիտ
1876 - Բուլղառիայում - 14700 բուլղար
1877 - Բայազետում - 1 400 հայ
1879 - Ալաշկերտում - 1 250 հայ
1881 – Ալեքսանդռիայում - 2 000 քրիստոնիա
1892 – Մոսուլում - 3500 ենիչեր
1894 – Սասունում - 12 000 հայ
1895 – Արևմտյան Հայաստանում - 300000 հայ
1896 – Կոստանդնոպոլսում - 9570 հայ
1896 – Վանում - 8000 հայ
1903-1904 – Մակեդոնիայում - 14667 մակեդոնացի
1904 – Սասունում - 5640 հայ
1909 – Ադանայում - 30000 հայ
1915 – Արևմտյան Հայաստանում - 1 500 000 հայ
1918 – Կարսում, Արդահանում , Ալքսանդրապոլում - 100000 հայ
1919 – Կիլիկիայում - 50000 հայ
1922 - Զմուռնիայում - 200000 հայ, հույն և հրեա
1917-1925 - Թուրքիայում - 2000000 քուրդ սպանվեց և արտաքսվեց երկրից
1988-1990 – Սումգաիթում, Բաքվում, Կիրովաբադում հարյուրավոր հայ սպանվեց և ավելի քան 200000 արտաքսվեց երկրից
Հայոց Ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը
Օսմանյան
կառավարության կողմից իրականացված Հայոց ցեղասպանության փաստը հիմնավորվել
է, ճանաչվել ու հաստատվել ականատեսների վկայություններով, օրեքներով,
բանաձևերով և բազմաթիվ նահանգների ու միջազգային կազմակերպությունների
որոշումներով: 1915թ. Օսմանյան կայսրությունում հայ բնակչության մասայական
կոտորածները որպես նախապես ծրագրավորված ու ամբողջությամբ իրագործված
ցեղասպանական ակտ որակող փաստաթղթերի ամբողջական շարքը հսկայական է: Ստորև
ներկայացված է Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչած կազմակերպությունների
համառոտ ցանկը:
Որոշումներ, օրենքներ և հռչակագրեր
- ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի որոշումը -10 հոկտեմբերի, 2007
- Չիլի, Սենատի որոշումը – 7 հուլիսի, 2007
- Արգենտինա, օրենք – 15 հունվարի, 2006
- Արգենտինա, Սենատի հատուկ հայտարարությունը -19 ապրիլ ի, 2006
- Լիտվա, Ասամբլեայի որոշումը – 15 դեկտեմբերի, 2005
- Եվրոպառլամենտի որոշումը – 28 սեպտեմբերի, 2005
- Վենեսուելա, Ազգային Ասամբլեայի որոշումը -14 հուլիսի, 2005
- Գերմանիա, Պառլամենտի որոշումը -15 հունիսի, 2005
- Արգենտինա, Սենատի որոշումը – 20 ապրիլի, 2005
- Լեհաստան, Պառլամենտի որոշումը – 19 ապրիլի, 2005
- Նիդեռլանդներ, Պառլամենտի որոշումը – 21 դեկտեմբերի, 2004
- Սլովակիա, Ազգային Ասամբլեայի որոշումը -30 նոյեմբերի, 2004
- Կանադա, Համայնքների պալատի որոշումը – 21 ապրիլի, 2004
- Արգենտինա, Սենատի հռչակագիրը – 31 մարտի, 2004
- Ուրուգվայ, օրենք – 26 մարտի, 2004
- Արգենտինա, օրինագիծ – 18 մարտի, 2004
- Շվեյցարիա (Շվեյցարական կոնֆեդերացիա), Ազգային խորհրդի որոշումը-16 դեկտեմբերի, 2003
- Արգենտինա, Սենատի որոշումը -20 օգոստոսի, 2003
- Կանադա, Սենատի որոշումը – 13 հունիսի, 2002
- Եվրոպառլամենտի որոշումը -28 փետրվարի, 2002
- Նորին Սուրբ Օծություն Հովհաննես Պողոս II-ի և Ն.Ս.Օ.Տ.Տ.Գարեգին II-ի հռչակագիրը, ՀՀ, Ս. Էջմիածին -27 սեպտեմբերի, 2001
- Հովհաննես Պողոս II-ի աղոթքը Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրում -26 սեպտեմբերի, 2001
- Ֆրանսիա, օրենք – 29 հունվարի, 2001
- Իտալիա, Դեպուտատների Պալատի որոշումը – 16 նոյեմբերի, 2000
- Եվրոպառլամենտի որոշումը – 15 նոյեմբերի, 2000
- Ֆրանսիա, Սենատ, օրինագիծ – 7 նոյեմբերի, 2000
- Լիբանան, Պառլամենտի որոշումը -11 մայիսի, 2000
- Շվեդիա, Պառլամենտի զեկույցը – 29 մարտի, 2000
- Ֆրանսիա, Ազգային Ասամբլեա, օրինագիծ–28 մայիսի, 1998
- Բելգիա, Սենատի որոշումը – 26 մարտի, 1998
- Լիբանան, Դեպուտատների Պալատի որոշումը – 3 ապրիլ ի, 1997
- ԱՄՆ, Ներկայացուցիչների Պալատ, որոշում 3540 – 11 հունիսի, 1996
- Հունաստան, Պառլամենտի որոշումը - 25 ապրիլ ի, 1996
- Կանադա, Համայնքների պալատի որոշումը – 23 ապրիլ ի, 1996
- Ռուսաստան, Դումայի որոշումը – 14 ապրիլի, 1995
- Արգենտինա, Սենատի որոշումը – 5 մայիսի,1995
- Եվրոպառլամենտի որոշումը – 18 հունիսի, 1987
- ԱՄՆ, Ներկայացուցիչների Պալատ, համատեղ որոշում 247- 12 սեպտեմբերի, 1984
- Կիպրոս, Ներկայացուցիչների Պալատի որոշումը – 29 ապրիլ ի, 1982
- ԱՄՆ, Ներկայացուցիչների Պալատ, համատեղ որոշում 148 – 9 ապրիլի, 1975
- Ուրուգվայ, Սենատ և Ներկայացուցիչների Պալատ, որոշում – 20 ապրիլի, 1965
- ԱՄՆ, Սենատ, որոշում 359 – 11 մայիսի, 1920
- ԱՄՆ, Կոնգրես, Մերձավոր Արևելքի Նպաստամատույցի վերաբերյալ ակտ- 6 օգոստոսի, 1919
- ԱՄՆ, Սենատ, կից որոշում 12 – 9 փետրվարի, 1916
Ֆրանսիա, Մեծ Բրիտանիա և Ռուսաստան, համատեղ հռչակագիր -24 մայիսի, 1915